Leczenie lekomanii - czyli uzależnienia od leków

Uzależnienie od leków jest stosunkowo nowym nałogiem i rzadko omawianym publiczne, co sprawia, że leczenie lekomanii jest trudne. Pęd za cudownymi specyfikami rozpoczął się na Zachodzie już w latach sześćdziesiątych XX wieku wraz z pojawieniem się nowych leków uspokajających. Najpierw było valium (lek na bezsenność), które z czasem stało się najczęściej wypisywanym przez lekarzy specyfikiem na świecie. Taka sama sytuacja miała miejsce w przypadku relanium (lekiem uspokajającym). Obecnie leczenie lekomanii najczęściej dotyczy uzależnienia od benzodiazepiny, czyli leków uspokajających i nasennych, w szczególności relanium oraz silniejszych barbituranów, których obrót jest na szczęście ograniczony przez prawo.

Leczenie lekomanii

Terapia uzależnienia lekowego prowadzona jest według pewnych ogólnie przyjętych zasad. Opiera się na:

1. objawowym wyprowadzeniu z ostrego stanu, tzw. detoksie lekowym,
2. likwidacji fizycznych i psychicznych skutków przewlekłego zażywania leków,
3. diagnozie problemowej,
4. właściwej terapii odwykowej,
5. rehabilitacji i samorealizacji.

O ile dwie pierwsze fazy leczenia lekomanii opierają się głównie na farmakoterapii, a trzecia jest ściśle diagnostyczna, o tyle ostatnie fazy mają za zadanie wywołanie u pacjenta odpowiedniej motywacji do rzucenia nałogu i do stworzenia okoliczności uniemożliwiających powrót do nałogu. Czwarta faza opiera się głównie na psychoterapii, z kolei piąta polega na zabiegach psychologicznych, dzięki którym lekoman jest w stanie czerpać radość z życia bez środków farmakologicznych.

Większość autorów jest zdania, że pierwsze dwie fazy leczenia lekomanii powinny przebiegać w warunkach przymusowej hospitalizacji. Dla wielu dopiero ostatnie tygodnie (miesiące) rehabilitacji i samorealizacji mogą być realizowane poza specjalnym zakładem. Psychoterapia lekomanii jest bardzo specyficzna w porównaniu z innymi chorobami również leczonymi psychoterapią. Wynika to przede wszystkim z lekowego zespołu abstynencyjnego, który rozwija się po odstawieniu leków. W tym okresie podejmuje się próby motywowania pacjenta do podjęcia psychoterapii.

Kiedy kończy się zespół abstynencyjny, następuje stopniowe łagodzenie i zanikanie wielu uciążliwości fizycznych, ale pojawiają się właściwe problemy związane z lekomanią. Początkowo jest to stan "wielkiej pustki". Pacjent, któremu odebrano lek, ma poczucie pustki, ponieważ skończył się jego dotychczasowy tryb życia oraz wiele rytuałów wypełniających codzienność. Lekarz, terapeuta staje wobec dwóch aspektów osobowości pacjenta - przedchorobowej i wtórnie zmienionej w wyniku nadużywania leków. Terapia pomaga zdecydować, który z nich jest bardziej zagrożony.

Nie należy również umniejszać znaczenia atmosfery rodzinnej. Terapia, prowadzona w wyniku postawienia diagnozy o lekomanii, powinna odpowiadać i rozwiązywać problemy, z powodu których pacjent zażywał leki. Terapeuta wraz z pacjentem tworzy osobisty program terapii. Od lekarza lub terapeuty lekoman oczekuje wsparcia i zaakceptowania go jako jednostki.

Co to jest lekomania?

Lekomania to stan wywołany dłuższym stosowaniem leku, który powoduje przestrojenie czynności psychicznych i/lub somatycznych do tego stopnia, że nagłe jego przerwanie stosowania wywołuje objawy abstynencji. Najczęściej i najszybciej wytwarza się psychiczna zależność od leku, rzadziej i później zależność somatyczna, charakteryzująca się zmianami w narządach po odstawieniu leku, np. zaburzeniami ciśnienia krwi, czynności serca, oddychania czy układu pokarmowego.

Istotną cechą lekomanii jest nieodparta potrzeba zażywania leku, a w konsekwencji zachowanie, którego celem jest poszukiwanie pożądanego leku za wszelką cenę. Lekomania obejmuje w znacznym stopniu leki nasenne, które początkowo stosowane są w celu walki z uciążliwą bezsennością. W konsekwencji nadużywania stają się narzędziem, przy pomocy którego leczy się nie tylko brak snu, ale i napięcie nerwów, lęk, niezadowolenie lub uczucie niezrównoważenia. Do najczęściej spożywanych substancji należą również leki przeciwbólowe, dopingujące i euforyzujące (wywołujące stan błogiego podniecenia). Podobny problem wywołują leki hormonalne stosowane na odchudzanie, które mogą doprowadzić do nadczynności tarczycy oraz  stosowanie hormonów kobiecych na przedłużenie młodości, które wywołują guzy macicy. Wiele osób na odchudzanie stosuje również środki przeczyszczające, nie zdając sobie sprawy z tego, że ich stałe przyjmowanie powoduje zmiany chorobowe jelit oraz zaburzenia w równowadze mineralnej ustroju.

Wśród zależności lekowych odróżnia się cięższą postać zwaną uzależnieniem - lekomaniąi lżejszą, zwaną przyzwyczajeniem. Znane są też przypadki zażywania w ciągu dnia od kilku do kilkunastu i więcej tabletek od bólu głowy, Gardanu, Pabialginy, Veramidu, itp. lub wypijania kilku butelek kropli żołądkowych, walerianowych czy nasercowych. Jeśli temu towarzyszą temu objawy wzrastającego zatrucia lub ogólnego wyczerpania organizmu, to nałóg ten należy nazwać toksykomanią. 

8 podstawowych typów toksykomanii wg Komitetu Ekspertów WHO

1. Typ morfinowy - charakteryzujący się silną zależnością psychiczną i fizyczną oraz zwiększeniem tolerancji, jak również wyraźnymi objawami abstynencji (opium, heroina, metadon).
2. Typ barbituranowo-alkoholowy - o wyraźnej zależności psychicznej, o różnym nasileniu oraz o zależności fizycznej. Niewielkie zwiększenie tolerancji oraz objawów abstynencji kwalifikują ten zespół do nałogów (meprobamat, benzodiazepiny).
3. Typ kokainowy - charakteryzujący się silną zależnością psychiczną i fizyczną, znacznym zwiększeniem tolerancji oraz silnym zespołem abstynencji (kokaina, liście e-coca).
4. Typ cannabis (alkaloidy konopi) - występuje umiarkowana lub silna zależność psychiczna i zależność fizycznej, w niektórych przypadkach duże zwiększenie tolerancji (marihuana-suszone ziele, haszysz-żywica).
5. Typ amfetaminowy - odznacza się dużą zależnością psychiczną i mniejszą zależnością fizyczną. Wyraźne zwiększenie tolerancji (deksamfetamina, metamfetamina).
6. Typ khat (katyna, pochodna efedryny) - przeważa zależność psychiczna, słabsza zależność fizyczna przy braku zwiększenia tolerancji (żucie liści i gałązek krzewu catha edulis).
7. Typ substancji halucynogennych - zależność psychiczna, przy mniejszej zależności fizycznej i braku zwiększenia tolerancji (LSD, meskalina).
8. Typ lotnych rozpuszczalników (wziewna) - zależność psychiczna, silne objawy toksyczne (butaprem, TRI, eter, chloroform).

Istota lekomanii tkwi w samoleczeniu

Z tego względu każdy lek powinien być objęty nadzorem i wskazaniami lekarskimi, a każda skłonność do samoleczenia powinna być zwalczana. Tempo współczesnego życia, przemęczenie fizyczne i psychiczne, stresy, bezsenność lub uczucie lęku i zniechęcenia skłaniają wiele osób do szukania tzw. komfortu psychicznego po linii najmniejszego oporu. Osoby te chętnie sięgają po każdy lek, który w jakimkolwiek stopniu może odmienić wszystko to, co związane jest z napięciem, bólem, niepokojem, zniechęceniem lub osłabieniem dynamizmu życiowego. Najchętniej jednak przyjmowałyby na stałe lek, który radykalnie pobudzałby organizm rano, a wieczorem powodowałby szybkie zasypianie i mocny sen.

Profilaktyka dotycząca lekomanii powinna polegać na bardziej rygorystycznym przestrzeganiu ograniczeńi zakazach dotyczących odręcznej sprzedaży leków bez recept lekarskich - środków przeciwbólowych i uspokajających. Należałoby również zastąpić leki zabiegami fizykoterapeutycznymi, dietą, wypoczynkiem, kąpielami, masażem, akupresurą, muzykoterapią, relaksacją, ćwiczeniami oddechowymi, chromoterapią (leczenie kolorami) lub autosugestią.

Leczenie lekomanii

Obecnie najbardziej skuteczna w leczeniu lekomanii jest terapia behawioralna z rozwinięciem aspektu duchowości, równoległa ze stopniowym odchodzeniem od leku aż do całkowitego odstawienia. Coraz częściej spotykane jest uzależnienie krzyżowe, np. alkohol - leki, z którego trudniej wyjść, ale w wielu przypadkach kończy się powodzeniem.

Leki a ludzie starsi

Według ekspertów z WHO używanie leków wzrasta z wiekiem. Badania wykazały, że w grupie osób po 65. roku życia liczba samowolnie zażywanych leków wzrasta 12-krotniew porównaniu z grupą w wieku 15-35 lat. Odsetek osób przyjmujących różne środki farmakologiczne jest wyższy wśród kobiet niż mężczyzn. Leki stosowane z własnej inicjatywy stanowią 60% leków przyjmowanych doraźnie i 15% używanych przewlekle. Skłonność do samoleczenia w wieku starszym tłumaczy się szeregiem dolegliwości, poczuciem niepewności jutra, stałą obawą o własne zdrowie.

Leki a ludzie młodzi

U osób młodszych lekomania jest spowodowana praktyką zwalczania każdego objawu chorobowego odrębnym lekiemoraz stała pogoń za najnowszym, rewelacyjnym medykamentem. Wpływ na tę pogoń ma również błyskotliwa reklama, piękne opakowanie i wysoka cena, które mają na celu wzbudzić u chorych przekonanie o jego niezwykłej skuteczności w działaniu.

Skala lekomanii

Ponad 80% dorosłych mieszkańców USA w każdym tygodniu zażywa lek tego samego typu, a połowa z nich bierze leki na receptę. Około 8% ludności każdego tygodnia przyjmuje pięć lub więcej rodzajów leków na receptę, a 30% - pięć lub więcej leków różnego typu, w tym leki na receptę, sprzedawane bez recepty leki przeciwbólowe oraz na przeziębienie, suplementy ziołowe oraz suplementy z witaminami i minerałami. Powstają dochodowe kliniki specjalizujące się w nielegalnym handlu receptami na opiaty. W Stanach Zjednoczonych negatywne reakcje na leki należą do głównych przyczyn hospitalizacji i zgonów.

Lekomanii często towarzyszy tolerancja na zażywany lek. Oznacza to, że przy stałym spożywaniu preparatu, w miarę upływu czasu zmniejsza się siła jego działania. Powoduje to stopniowe zwiększanie dawki leku dla spowodowania tych samych efektów. Część chorych, którzy nie mogą zasnąć po przyjęciu kilku tabletek środka nasennego, w początkach nałogu zasypiali po przyjęciu połowy tabletki. Zjawisku lekomanii często towarzyszy także wzrost spożycia alkoholu, dlatego dobry ośrodek leczenia uzależnień każdy przypadek traktuje indywidualnie. Osoba w nałogu może być bowiem zależna od więcej niż jednego środka.

Prywatny Ośrodek Terapii Leczenia Uzależnień Koninki - leczenie lekomanii

Nasz ośrodek jest podmiotem leczniczym, w którym na bieżąco odbywają się superwizje. Posiadamy zaplecze przyjazne pacjentom, w tym trzy sale terapeutyczne oraz możliwość korzystania z rowerów, siłownie, sauny i jacuzzi, bilard oraz ping-pong. Ośrodek leczenia lekomanii znajduje się w okolicach Gorczańskiego Parku Narodowego, stwarzając doskonałe warunki do terapii. Zajmujemy się również innymi uzależnieniami takimi jak: alkoholizm, narkomania, uzależnienie od hazardu, dopalacze, zakupoholizm, uzależnienie od komputera i Internetu, uzależnienie od telefonu oraz uzależnienie od papierosów. ​​​​​​